Με σχέδιο και ενότητα

Του Βαγγέλη Πλάκα

Λαμβάνω αρκετά e-mail με τα οποία αναγνώστες μου διατυπώνουν το ερώτημα γιατί ασχολούμαι τακτικά με τα θέματα τουριστικής ανάπτυξης του νομού και προτείνουν να προσεγγίσουμε και θέματα όπως η διαχείριση των απορριμμάτων, η χωροταξία, οι αθλητικές-πολιτιστικές-εκπαιδευτικές υποδομές ή το κυκλοφοριακό. Την απάντηση την σκέφτηκα περιηγούμενος στους χώρους της τουριστικής έκθεσης Philoxenia στην οποία συμμετείχε με περίπτερο και ο νομός Ευρυτανίας. Η απάντηση είναι λοιπόν διότι κάθε τόπος οφείλει, ειδικά τώρα ενόψει της νέας προγραμματικής περιόδου και της διοικητικής αναδιάρθρωσης της χώρας δηλαδή δύο στοιχεία που θα μεταβάλουν άρδην τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα της περιοχής, να αποφασίσει στο αναπτυξιακό μοντέλο που θέλει και στο σχέδιο για την υλοποίησή του. Ο νομός Ευρυτανίας δεν μπορεί να ξεχωρίσει και να πρωταγωνιστήσει ούτε στο εμπόριο, ούτε την μεταποίηση, ούτε τη βιομηχανία, ούτε τη μαζική πρωτογενή παραγωγή, ούτε τις νέες τεχνολογίες. Ο νομός Ευρυτανίας ξεχωρίζει για το περιβάλλον, τις παραδόσεις, την ιστορία του. Ο συνδυασμός αυτός νομοτελειακά οδηγεί σε ένα μοντέλο ανάπτυξης δομημένο στον τουρισμό και την εκπαίδευση. Σε ότι αφορά τον τουρισμό: δεν αρκεί να μιλάμε, να επιδιώκουμε ακόμη και επιτυγχάνουμε την τουριστική ανάπτυξη. Βασική προϋπόθεση ώστε η ανάπτυξη αυτή να είναι βιώσιμη, ισόρροπη και με διάρκεια είναι να αποτελεί συνισταμένη πολλών συνιστωσών όπως ο εναλλακτικός, ο αθλητικός, ο χειμερινός, ο θρησκευτικός, ο πολιτιστικός και να πλαισιώνεται εκτός από την προβολή των φυσικών ομορφιών, από υποδομές, ποιότητα υπηρεσιών και δημιουργία νέων πόλων ενδιαφέροντος όπως τοπικά προϊόντα (να κατοχυρώσουμε ονόματα και να διασφαλίσουμε ΠΟΠ), δημιουργία μουσείων και ανάδειξη και προβολή μνημείων και αξιοθέατων. Σε ότι αφορά την εκπαίδευση: η ιστορία πρέπει να είναι η βάση ώστε ο νομός Ευρυτανίας να γίνει εστία παιδείας και πολιτισμού με τη διοργάνωση ειδικών συνεδρίων, εκδόσεις, την ίδρυση Εκπαιδευτικών και Ερευνητικών Ινστιτούτων για την νεώτερη και σύγχρονη ελληνική ιστορία, τις παραδόσεις, την ελληνική γλώσσα και τα γράμματα, το χριστιανισμό. Αλλά και με έμφαση στην εκπαιδευτική και ερευνητική πρωτοπορία γύρω από το περιβάλλον, τη δασολογία, τη διαχείριση υδατικών πόρων, τους ορεινούς όγκους. Έτσι ο νομός Ευρυτανίας θα αποκτήσει brand name.
Του σχεδίου όμως προαπαιτούνται υποδομές και πηγές χρηματοδότησης. Και για χρειάζεται άσκηση πολιτικής πίεσης και ωριμότητα-επιλεξιμότητα προτάσεων και μελετών. Και αυτό –τέλος- προαπαιτεί το πολιτικό μας προσωπικό (που εκ των πραγμάτων είναι μικρό σε αριθμό και ισχύ) να είναι ενωμένο και να λειτουργεί και πολιτεύεται με όρους μέλλοντος.
Υ.Γ. Ο ιδιωτικός τομέας έδειξε το δρόμο της επιτυχίας μέσα από την ποιότητα και την κινητοποίηση των πολλών άξιων τοπικών δυνάμεων. Ουκ ολίγες ξενοδοχειακές μονάδες και παραδοσιακοί ξενώνες βραβεύθηκαν για την ποιότητα των υπηρεσιών τους και είναι γνωστές και εκτός των ελληνικών συνόρων ενώ για ακόμη μια χρονιά τα “Έυρυτανικά Νέα” βραβεύθηκαν από το Υπουργείο Τύπου ως η καλύτερη επαρχιακή εφημερίδα

To τουριστικό μοντέλο και τα δελτία καιρού

Η επιβεβαίωση είναι πολλές φορές δυσάρεστη. Για αυτό και η στήλη διόλου δεν αισθάνεται ικανοποιημένη παρά την επιβεβαίωση των ανησυχιών που επανειλημμένως έχει εκφράσει αναφορικά με την μορφή και τη δομή της τουριστική ανάπτυξη της περιοχής και το μέλλον της. Εδώ και χρόνια πολλάκις έχουμε υπογραμμίζει την ανάγκη το Καρπενήσι και η γύρω περιοχή να απεγκλωβιστεί από το τουριστικό μοντέλο που συνδέεται κυρίαρχα από το χιονοδρομικό κέντρο και να βρει νέους τρόπους για να προσελκύσει το ενδιαφέρον, είτε αυτοί λέγονται θρησκευτικός, είτε εναλλακτικός, είτε πολιτιστικός, είτε συνεδριακός. Την ανησυχία μας αυτή την στηρίξαμε και την εκφράσαμε στηριζόμενοι στη μελέτη της ευρωπαϊκής και της εγχώριας εμπειρίας που δείχνει πως όταν το τουριστικό προϊόν είναι μονοδιάστατο τότε σταδιακά –αλλά δυστυχώς και νομοτελειακά- έρχεται ο εκφυλισμός του.
Οι απόψεις αυτές ήδη έχουν αρχίσει να προβληματίζουν πολλούς τοπικούς φορείς που βλέπουν πίσω από αυτό που εμείς έχουμε αποκαλέσει ‘’πλαστική ευδαιμονία του Σαββατοκύριακου’’ που εκφράζεται στα τετρακίνητα που κατακλύζουν τους δρόμους, τους γεμάτους ξενώνες των 100 ευρώ ημερησίως κλπ. Το τουριστικό αυτό μοντέλο έχει ημερομηνία λήξης, πολλώ δε μάλλον σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης.
Χαρακτηριστικές επί τούτου είναι και οι παρατηρήσεις που προέκυψαν ως συμπεράσματα στο τελευταίο Παγκόσμιο Συνέδριο Ευρυτάνων όπου υπογραμμίζεται η ανάγκη επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου και ποιοτικής αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος και των υποδομών.
Η φετινή χειμερινή σαιζόν που βαίνει προς την ολοκλήρωσή της αποτέλεσε το καλύτερο παράδειγμα επίρρωσης των παραπάνω ανησυχιών. Οι καιρικές συνθήκες δεν βοήθησαν, το χιονοδρομικό κέντρο δεν λειτούργησε παρά λιγοστές ημέρες και η πτώση της τουριστικής κίνησης ήταν εμφανής. «Υπάρχει πτώση στην αγορά, στα εμπορικά καταστήματα, τους ξενώνες, τα καταστήματα εστίασης και αναψυχής» μας έλεγε ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Καρπενησίου Δημήτρης Ευαγγελοδήμος προσθέτοντας παράλληλα την ανάγκη να αναπτυχθούν εναλλακτικές μορφές τουρισμού καθώς το για χρόνια ακολουθούμενο πρότυπο που ήθελε το χιονοδρομικό κέντρο τουριστική αιχμή πλέον δεν μπορεί να ισχύει. Ανάλογες και οι επισημάνεις του προέδρου των Ξενοδόχων Παναγιώτη Μαντζιούφα που κάνει λόγο για πτώση ως και 20% στις διανυκτερεύσεις σε ξενώνες και ενοικιαζόμενα καταλύματα αλλά όχι και στα ξενοδοχεία. Και αυτό διότι εγκαίρως ξεκίνησαν να λειτουργούν με προγραμματισμό και γκρουπ που έχουν να κάνουν με μορφές τουρισμού όπως ο συνεδριακός ή τουριστικός δίχως βέβαια να παραλείπει και ο αυτός την ανάγκη για καλλιέργεια και προβολή νέων μορφών τουρισμού.
Τη δε κρίση που αποτυπώθηκε ένεκα των καλών καιρικών συνθηκών στη λειτουργία του Χιονοδρομικού Κέντρου, που μετακηλύστηκε και στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας, αποτυπώνουν οι δηλώσεις του κ.Κώστα Λάππα που εκτιμά πως η πτώση της κίνησης αγγίζει και το 50% συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια.
Που βρίσκεται λοιπόν η απάντηση. Τη μια διάσταση τη δίνει ο ίδιος ο κ.Λάππας: «το Χιονοδρομικό Κέντρο ήδη έχει δει μπροστά προτείνοντας στρατηγικό σχέδιο για την ευρύτερη περιοχή που θα περιλαμβάνει και άλλες μορφές τουριστικής ανάπτυξης πλην του χιονιού». Που σκοντάφτει αυτό; Μα φυσικά στην έλλειψη πόρων από την πλευρά του ΕΟΤ. Η δεύτερη διάσταση έχει ήδη απαντηθεί από τον προβληματισμού που εκφράστηκε και μέσα από το παρών σχόλιο από τους ίδιους τοπικούς φορείς. Απαιτούνται η κατάρτιση συγκεκριμένου, μακροχρόνιου και ορθολογικού σχεδιασμού από την κεντρική διοίκηση, νέες υποδομές, αξιοποίηση των φυσικών, ιστορικών και πολιτιστικών πλεονεκτημάτων, της τοπικής οικονομίας και παράδοσης. Η Ευρυτανία δεν είναι τουριστικός προορισμός των σκιέρ του Σαββατοκύριακου. Μπορεί να γίνει πόλος πολύπλευρης τουριστικής έλξης και μάλιστα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Μόνο τότε δεν θα κοιτάμε τα βράδια τα δελτία καιρού ώστε να δούμε αν οι τοπικές μας επιχειρήσεις θα έχουν την επομένη κίνηση.

Σύλλογος νέων για την Ευρυτανία

Το σχόλιο

Σύλλογος νέων για την Ευρυτανία

Του Βαγγέλη Πλάκα

Η Ευρυτανία σήμερα έχει έναν μεγάλο ανεκμετάλλευτο, εν πολλοίς, πλούτο. Δεν αναφέρομαι στο τουρισμό ούτε στο περιβάλλον και την ιστορία της αλλά στους νέους της ανθρώπους, στη νέα της γενιά που σπουδάζει δημιουργώντας ένα καινούργιο αναπτυξιακό κεφάλαιο για την περιοχή και παράλληλα μια επιστημονική και παραγωγική δεξαμενή.
Πολλοί νέοι Ευρυτάνες διακρίνονται για τις γνώσεις και τις σπουδές τους. Η πλειοψηφία αυτών, μετά την τουριστική και οικονομική ανάπτυξη του Καρπενησίου και της όμορης περιοχής που ανέκοψε το κύμα φυγής προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, επιθυμούν την επιστροφή τους στον γενέθλιο τόπο ώστε να εργαστούν, να προσφέρουν και να συμβάλουν στην τοπική πρόοδο.
Ωστόσο για όσους δεν σπουδάζουν μια επιστήμη που να μπορεί να συνδυαστεί με τον τουρισμό και την οικοδομική δραστηριότητα η πραγματοποίηση αυτής της επιθυμίας ή ακόμη η επίτευξη αυτού του στόχου φαντάζει μακρινή. Και αυτό διότι η κατεύθυνση της παραγωγικής και οικονομικής δραστηριότητας που έχει σήμερα η περιοχή αλλά και σχεδόν το σύνολο της ελληνικής υπαίθρου είναι μονοδιάσταση. Που να βρει ένας πολιτικός επιστήμονας, ένας μηχανολόγος μηχανικός, ένας γεωπόνος, ένας οικονομικός σύμβουλος μια εργασία που να του αποδίδει απολαβές αντάξιες των σπουδών του ή πόσος χώρος και προοπτικές υπάρχουν για έναν νέο δικηγόρο, διαφημιστή, γραφίστα, ηλεκτρονικό, φαρμακοποιό, λογιστή, μηχανικό να λειτουργήσει ως ελεύθερος επαγγελματίας;
Σε αυτόν τον προβληματισμό υπάρχει και αισιόδοξη πλευρά. Η πρώτη είναι το ότι η νεολαία της Ευρυτανίας, μιας περιοχής που είναι ‘’πρωταθλήτρια’’ σε ότι αφορά την εγκατάλειψη του σχολείου από τους μαθητές, πλέον σπουδάζει. Η δεύτερη είναι πως οι νέοι δεν επιθυμούν –ίσως πολλοί βέβαια αναγκάζονται- να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και μετά τις σπουδές τους να εγκατασταθούν μόνιμα στην Αθήνα αλλά θέλουν να επιστρέψουν. Η τρίτη είναι πως οι νέοι σήμερα προβληματίζονται για όλα αυτά και δεν μένουν απαθείς αλλά ενεργοποιούνται, οργανώνονται και προτείνουν για το μέλλον το δικό τους αλλά και του νομού.
Με μεγάλη ικανοποίηση πληροφορήθηκα τη δημιουργία από μια ομάδα νέων ανθρώπων του «Συλλόγου Νέων για την Ευρυτανία». Φοιτητές, εργαζόμενοι, νέοι επιστήμονες ένωσαν προβληματισμούς, επιθυμίες και επιδιώξεις και οργανώθηκαν σε έναν σύλλογο μακριά από κόμματα (ελπίζουμε και μπροστά από αυτά) και προσωπικές πορείες. Με στόχο να δημιουργηθεί μια συμμαχία νέων σε κοινωνικό επίπεδο που να μπορεί να εκφράσει τη φωνή, τα θέλω και τα πιστεύω, την αγωνία της νέας γενιάς αλλά και μαζικά να δει μπροστά, να προτείνει και να πιέσει όχι μόνο για λύσεις στα προβλήματα του σήμερα αλλά και για τη δημιουργία των δομών για την ανάπτυξη του αύριο.
Σύμφωνα με το καταστατικό του θέλει να ανοίξει τους ορίζοντες της ευρυτανικής νεολαίας, ειδικά όσων μένουν μακριά από το Καρπενήσι, να συμβάλει στην πολιτιστική καλλιέργεια και κοινωνική ανάπτυξη αλλά και να αποτελέσει σύνδεσμο επικοινωνίας με τους απόδημους ευρυτάνες και νέους από άλλες περιοχές της χώρας και του εξωτερικού.
Στόχοι απλοί μα τόσο σημαντικοί ειδικά στην Ευρυτανία που οι επιδιώξεις του νεοσυσταθέντος συλλόγου παραμένουν ζητούμενο. Στηρίζουμε την προσπάθεια η σοβαρότητα της οποίας αποδεικνύεται και από το ότι αφενός συμμετέχουν νέοι διαφορετικής ταυτότητας και αφετέρου διότι όσοι είχαν την πρωτοβουλία για την δημιουργία του μας δεσμεύθηκαν πως ο σύλλογος δεν πρόκειται να αναλάβει δράσεις ή να πραγματοποιήσει εκδηλώσεις μέχρι τις δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές ώστε η πρωτοβουλία να μην προσλάβει (ή να μην της προσδώσουν κάποιοι) προεκλογικά χαρακτηριστικά.
Τα πρώτα μηνύματα πάντως είναι θετικά και ελπιδοφόρα περισσότερο διότι τα πρόσωπα των νέων που συμμετέχουν ήταν αισιόδοξα και χαμογελαστά.

Οι δημοτικές εκλογές

Το δημοτικό τοπίο στο Καρπενήσι διαμορφώθηκε εν πολλοίς καθώς μετά το ΠΑΣΟΚ, που θα στηρίξει μια νέα υποψηφιότητα του νυν δημάρχου Βασίλη Καραμπά, και η Νέα Δημοκρατία κατέληξε στο να υποστηρίξει μια νέα υποψηφιότητα του Δημήτρη Καρατσίκη.

Στη Χαριλάου Τρικούπη τα πράγματα ήταν πιο ξεκάθαρα και οι εξελίξεις εν πολλοίς αναμενόμενες, όπως άλλωστε συμβαίνει συνήθως όταν έχεις έναν εν ενεργεία Δήμαρχο ο οποίος επιθυμεί να συνεχίσει τη θητεία του. Για αυτό και από νωρίς ανακοινώθηκε από το ΠΑΣΟΚ η επίσημη στήριξη του κόμματος προς τον κ.Καραμπά.

Οι προβληματισμοί στο Δήμο Καρπενησίου είχαν επικεντρωθεί στη Ρηγίλλης από τον οποίο και λόγω της πολιτικής παρουσίας της Ντόρας Μπακογιάννη και του γεγονότος ότι είναι ''γαλάζια'' μονοεδρική θα εξαχθούν σαφή πολιτικά συμπεράσματα. Τα ενδεχόμενα που εξετάστηκαν πριν η Ν.Δ. καταλήξει στην "λύση Καρατσίκη" ήταν τρία: να στηριχθεί μια νέα υποψηφιότητα του σημερινού επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης στο δήμο, να αναζητηθεί ένα νέο πρόσωπο, γνωστό στην τοπική κοινωνία και καταξιωμένο επαγγελματικά ή να υπάρξει συνεργασία με έναν ανεξάρτητο συνδυασμό. Στην τελική απόφαση οι παράμετροι που συνυπολογίστηκαν ήταν: πως ο κ. Καρατσίκης είναι γνωστός και καταξιωμένος, πως τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων της V-PRC που διενεργεί η Ν.Δ. σε όλη τη χώρα τού δίνουν υψηλά εκλογικά ποσοστά και πως στις προηγούμενες εκλογές είχε καταλάβει στον α' γύρο την πρώτη θέση, πάνω από τον σημερινό Δήμαρχο κ. Καραμπά, συγκεντρώνοντας ποσοστό 46.1% κάτι που -με τον νέο εκλογικό νόμο που οδηγεί σε εκλογή από την πρώτη Κυριακή με 42%- με τα σημερινά δεδομένα θα είχε ως αποτέλεσμα την εκλογή του.

Σε κάθε περίπτωση πάντως και τους δύο κύριους διεκδικητές του δημαρχιακού θώκου τους γνωρίζουμε καλά. Την πολιτική τους πορεία, το έργο, τις απόψεις τους. Περιμένουμε όμως, και καλό είναι βάσει αυτών των προϋποθέσεων να επιλέξουμε τον ποιον θα στηρίξουμε από το σύνολο των υποψηφίων Δημάρχων, προγράμματα και πολιτικές που θα είναι εστιασμένες στις προοπτικές και το μέλλον του τόπου.

Περιμένουμε ένα πρόγραμμα που θα δίνει την αναπτυξιακή ταυτότητα του Καρπενησίου και τον τρόπο για την επίτευξη του στόχου τής ορθολογικής και βιώσιμης ανάπτυξης. Διότι το Καρπενήσι και η Ευρυτανία μέσα από το ιλουστρασιόν περιτύλιγμα της τουριστικής ανάπτυξης έχασε ευκαιρίες. Μια από αυτές ίσως θα ήταν η αξιοποίηση επενδύσεων αιολικής ενέργειας μια ανάγκη που όχι μόνο είναι επιτακτική αλλά πλέον απόλυτα κατανοητή ειδικά με δεδομένο τις εξελίξεις στην κρίση ΗΠΑ-Ιράν και τον ενεργειακό πόλεμο που σηματοδοτεί. Να ακούσουμε επομένως θέσεις για τα ανοικτά ζητήματα αλλά και νέες προτάσεις.

Η Ευρυτανία κατά την Τουρκοκρατία και την Επανάσταση του 1821

Του Βαγγέλη Πλάκα

(εισαγωγή υπό έκδοση ιστορικού δοκιμίου για την Ευρυτανία την περίοδο της τουρκοκρατίας και της επανάστασης του 1821)

Η ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Η πτώση του Βυζαντίου και τα νέα δεδομένα για τον ελληνισμό
Ως ημερομηνία ορόσημο της οριστικής πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θεωρείται η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς του Μωάμεθ του Β’ την 29η Μαϊου 1453. Η σταδιακή της εξασθένηση -που οδήγησε και στην τελική παρακμή της- είχε βέβαια ξεκινήσει αιώνες νωρίτερα με σημείο αναφοράς την άλωσή της από τους Σταυροφόρους το 1204. Η βυζαντινή αυτοκρατορία τελεί αρχικά υπό την διπλή κυριαρχία Οθωμανών και Βενετών και από τον 18ο αιώνα και εν συνεχεία μόνο των πρώτων.
Αναπόφευκτες και δραστικές οι επιπτώσεις στον Ελληνισμό επρόκειτο άλλωστε, πέρα από τα προνόμια και τις θρησκευτικές ελευθερίες που είχαν παραχωρηθεί, για σχέση κατακτητή και υπόδουλου. Φορολογία, διαφόρων ειδών καταπίεση, εξισλαμισμοί και παιδομαζώματα, πνευματικά και πολιτιστική υποβάθμιση συνθέτουν την κατάσταση που βιώνει ο υπόδουλος ελληνισμός ιδιαίτερα τον πρώτο ενάμιση αιώνα μετά την άλωση. Ωστόσο το ελληνικό στοιχείο, στοιχισμένο γύρω από την εκκλησία, θα διατηρηθεί αλλά θα καταφέρει και να αναπτυχθεί αρχής γενομένης τον 17ο και ιδιαίτερα τον 18ο αιώνα με την άνθηση γραμμάτων και τεχνών, του εμπορίου και της οικονομίας αλλά και την διείσδυσή Ελλήνων στη διοικητική μηχανή. Ο νεοελληνικός διαφωτισμός, η δράση της εκκλησίας και η διάσωση της ελληνικής ταυτότητας, η οικονομική άνθηση, η ανάπτυξη ελληνικών ένοπλων τμημάτων (αρματολοί και κλέφτες) και η εμπέδωση της ιδέας περί ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους από τον διεθνή παράγοντα ωρίμασαν και τις διαδικασίες για την εκδήλωση της απελευθερωτικής επανάστασης του 1821.

Η κατάληψη της περιοχής και τα ειδικά προνόμια
Η οθωμανική κατάληψη του Καρπενησίου και της ευρύτερης περιοχής συντελέστηκε το 1393 από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ. Ωστόσο η οθωμανική κυριαρχία δεν μπόρεσε να εδραιωθεί, ειδικά στον ορεινό όγκο των Αγράφων, κάτι που αποδίδεται και στις πολεμικές αντιμαχίες με το δεσποτάτο του Μοριά. Το 1446 ο Μουράτ ο Β’ επιστρέφοντας από την νικηφόρα μάχη του Ισθμού με τον δεσπότη Κωνσταντίνο Παλαιολόγο (10/12/1446) κατέλαβε οριστικά την περιοχή την οποία είχαν κατακτήσει έναν χρόνο πριν οι δυνάμεις του Μυστρά.
Ο Μουράτ ο Β’ αν και κατάφερε να εδραιώσει την οθωμανική επικυριαρχία δεν κατάφερε να καταλάβει τις δύσβατες περιοχές των Αγράφων. Αναγνώρισε έτσι σε αυτές διοικητική και οργανωτική αυτονομία –στο πρότυπο των αντίστοιχων συμφωνιών που είχαν συναφθεί από τα βυζαντινά χρόνια και όριζαν την μη εγγραφή των κατοίκων των Αγράφων στους φορολογικούς καταλόγους της αυτοκρατορίας . Με την εν λόγω συμφωνία ορίζονταν πως η ορεινή περιοχή έως και τη Φουρνά δεν θα εγγράφονταν στους επίσημους οθωμανικούς φορολογικούς καταλόγους όπως ότι δηλαδή συνέβαινε με κάθε περιοχή που καταλαμβάνονταν και προσαρτούνταν στην Αυτοκρατορία. Ωστόσο ο Μουράτ επέβαλε και για τα Άγραφα την καταβολή του ειδικού κεφαλικού φόρου αν και είχε συμβολικό χαρακτήρα καθώς αφενός το ύψος του ήταν ασήμαντο και στόχευε κυρίως στο να διαφανεί ότι αναγνωρίζονταν η οθωμανική αρχή αφετέρου στην πράξη ελάχιστες φορές καταβλήθηκε. Προέβλεπε ακόμη τη μη στρατολόγηση κατοίκων της περιοχής στον οθωμανικό στρατό.
Το κυριότερο όμως στοιχείο της συμφωνίας ήταν η ίδρυση του πρώτου «αρματολικιού» στον ελλαδικό χώρο. Συγκεκριμένα προβλεπόταν ο ορισμός από την οθωμανική αρχή ενός Έλληνα καπετάνιου ο οποίος θα είχε στη διάθεσή του στρατιωτική δύναμη και θα έφερε υπό την ευθύνη του την τήρηση της τάξης και τη διοίκηση της περιοχής .
Παρά τη συμφωνία των δύο πλευρών οι Οθωμανοί συνέχισαν τις προσπάθειές τους για κατάληψη του τόπου. Μια από αυτές το 1525 οπότε ο γενικός τοπάρχης της Ρούμελης εκστρατεύει από τη Λάρισα προς τα Άγραφα δίχως όμως επιτυχία. Με τη συγκατάθεση του Σουλτάνου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή υπογράφει στις 10 Μαϊου 1525 στο αγραφιώτικο χωριό Ταμάσι συνθήκη με επιτροπή τοπικών καπετάνιων, η οποία έγινε γνωστή ως η «συνθήκη του Ταμασίου» και προέβλεπε αύξηση των προνομιών για τους κατοίκους των Αγράφων. Συγκεκριμένα αναγνώριζε αυτονομία σε όλα τα χωριά των Αγράφων και διοίκηση υπό ειδικό συμβούλιο, απαγόρευε την εγκατάσταση τουρκικών οικογενειών και επέτρεπε την ελεύθερη επικοινωνία μεταξύ πεδινών και ορεινών μερών. Επέβαλε όμως την υποχρέωση πληρωμής προς την Πύλη ετήσιου φόρου –που στην πράξη και αυτός λιγοστές φορές καταβλήθηκε.
Οι κάτοικοι των Αγράφων βγήκαν εμφανώς ενισχυμένοι από την συμφωνία κάτι που εν τέλει ενδυνάμωσε τον κεντρικό ρόλο τους στην πνευματική και ένοπλη προετοιμασία της επανάστασης.

Διοικητική οργάνωση, πληθυσμός και καθημερινή ζωή
Σε ότι αφορά τη διοικητική οργάνωση οι Οθωμανοί αμέσως μετά την κατάκτηση της περιοχής ίδρυσαν την επαρχία Καρπενησίου η οποία υπάχθη στη διοικητική περιφέρεια (σαντζάκι) Τρικάλων με πρώτο διοικητή τον πιστό στρατηγό του Βαγιαζήτ, Εβρενός γνωστό και ως Γαζή. Η επαρχία Καρπενησίου το 1499 υπάχθηκε στην διοικητική περιφέρεια Ναυπάκτου όπου και παρέμεινε ως τα τέλη του 18ου αιώνα οπότε και η περιοχή περιήλθε στην επιρροή του Αλή Πασά καθεστώς που διατηρήθηκε έως τα χρόνια της επανάστασης.
Στις παραμονές της επανάστασης την ευρυτανική γη (με τα σημερινά όρια της) αποτελούσαν δύο επαρχίες, η επαρχία Καρπενησίου και η επαρχία Αγράφων. Η περιοχή των Αγράφων ήταν αδιαίρετη έως το 1833 και αποτελούνταν από περίπου 60 χωριά τα οποία εξ ημισείας ανήκαν στα γνωστά σήμερα ως Ευρυτανικά και Θεσσαλικά Άγραφα. Την επαρχία Καρπενησίου αποτελούσαν τέσσερις ομάδες χωριών (ναχιγιέδες) : τα Βλαχοχώρια, τα οποία αποτελούσαν 26 χωριά, β) τα Πολιτοχώρια αποτελούμενα από 20 χωριά, γ) τα χωριά του Σοβολάκου συνολικά 16 στον αριθμό και δ) του Αποκούρου, συνολικά 24 χωριά. Η περιοχή του Αποκούρου αναφέρεται και ως ξεχωριστή επαρχία αλλά στα χρόνια του Αλή Πασά υπάγονταν στην επαρχία Καρπενησίου.
Εκκλησιαστικά ανήκε στην επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων η οποία είχε ως έδρα το Καρπενήσι και υπάγονταν στην Μητρόπολη Λάρισας.
Σε ότι αφορά τον πληθυσμό σύμφωνα με τον γάλλο περιηγητή Πούκεβιλ το 1810 υπήρχαν στο Καρπενήσι περί τις 1000 οικογένειες οι μισές από τις οποίες πρέπει να ήταν τουρκικές. Στις αρχές του 19ου αιώνα η Ρεντίνα και η Φουρνά είχαν περίπου 400, το Σμόκοβο 300, το Μεγάλο Χωριό, το Κρίκελο και το Μαυρίλο 150 και το Μικρό Χωριό περί τις 50. Πλην Καρπενησίου δεν υπήρχε οργανωμένος τουρκικός πληθυσμός αν και εκεί τα επόμενα χρόνια μειώθηκε δραματικά ώστε στις παραμονές της επανάστασης οι τουρκικές οικογένειες στο Καρπενήσι να μην ξεπερνούν τις 80. Την ίδια περίοδο οι ελληνικές οικογένειες στις δύο επαρχίες ανέρχονταν περί τις 9000 με τις 3222 να εντοπίζονται στην επαρχία Καρπενησίου και τις 5859 σε αυτήν των Αγράφων, από τις οποίες οι 1874 στο ευρυτανικό τομέα. Επομένως ο συνολικός πληθυσμός πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 40 με 45 χιλιάδες ενώ αν επιχειρηθεί αναγωγή στα σημερινά διοικητικά όρια της Ευρυτανίας ο πληθυσμός πρέπει να κυμαίνονται μεταξύ 15 με 20 χιλιάδες.
Οι κάτοικοι στην πλειοψηφία τους ασχολούνταν με την κτηνοτροφία και συναφή με αυτήν επαγγέλματα όπως το εμπόριο γαλακτοκομικών προϊόντων, σφαγίων, μαλλιού και δέρματος. Οι εμπορικές συναλλαγές γίνονταν σε οργανωμένα παζάρια στα οποία έβρισκε κανείς πέρα των παραπάνω προϊόντων προϊόντα της γης, εργαλεία, είδη οικιακής χρήσης κλπ.
Με την πάροδο των χρόνων και ειδικά μετά τον 17ο αιώνα, παράλληλα με την εντυπωσιακή πνευματικά ανάπτυξη εμφανίσθηκε και οικονομική πρόοδος. Στο Καρπενήσι και τη Φουρνά υπήρχαν εργοστάσια ξυλείας τα οποία κατασκεύαζαν βαρέλια, κουβάδες, εργαλεία και είδη οικιακής χρήσης. Στα χωριά λειτουργούσαν και νερόμυλοι για το άλεσμα. Άνθηση γνώρισε η τέχνη της μεταλλοτεχνίας η οποία εστιάστηκε στην κατασκευή εκκλησιαστικών αντικειμένων αλλά και στην κατασκευή εργαλείων όπως τσεκούρια, μαχαίρια κλπ. Σε βασικό οικονομικό-εμπορικό παράγοντα αναδείχθηκε και η υφαντουργία. Στην παραγωγή ξεχώρισαν βελέντζες, υφαντά, κάπες και κιλίμια αλλά και διακοσμητικά κεντητά και φορεσιές.
Μια ευκρινή εικόνα του Καρπενησίου του 17ου-18ου αιώνα μας δίνει ο τούρκος Εβλιά Τσελεμπί στο βιβλίο του «Ταξίδι στην Ελλάδα» : «Πρόκειται για επαρχία του νομού Ναυπάκτου (ινέμπαχτης), έχει δικαστή, νομάρχη (σαντζάκ-μπέη) και πολιτικό διοικητή. Είναι επίσης έδρα διαχειριστού, αρχηγού γενίτσαρων (σερντάρη), αγορονόμου εισπράκτορα κεφαλικού φόρου (χαράτς αγασί). Δικαστής είναι ένας από τους άρχοντες (ντεριμπέηδεες) της πόλης. Υπάρχουν πολλοί θεολόγοι. Η πόλη ολόκληρη βρίσκεται στην εξοχή και στα αμπέλια. Αποτελείται από μαχαλάδες και έχει πολυόροφα καλοχτισμένα αρχοντόσπιτα (σεράγια). Τα νερά της είναι κρυστάλλινα και υγιεινά. Έχει διοικητήριο και τέμενος με μιναρέ (μιχράπ). Έχει τζαμί που παραστέκεται στο παζάρι. Έχει τέμενος χωρίς μιναρέ (μερτζίτ) στους μαχαλάδες της, ένα ιεροδιδασκαλείο (μεντρεσέ), δημοτικό σχολείο και δύο τεκέδες. Δεν έχει αγορά αλλά μπορείς να βρεις όλα τα πολύτιμα εμπορεύματα στο παζάρι. Οι μπαχτσέδες και τα μποστάνια παράγουν αγγούρια και πολύ καλά κυδώνια. Οι ραγιάδες έχουν ρωμαίικη νοοτροπία: το σπίτι τους είναι φιλόξενο και το τραπέζι τους στρωμένο με άφθονα και καλά τρόφιμα. Οι περισσότεροι είναι έμποροι με πάρε δώσε τα λιμάνια Ναυπάκτου και Σαλώνων».

Ανάπτυξη. Ναι αλλά πως;

Του Βαγγέλη Πλάκα
(Απρίλιος 2006)

Σήμερα δεν θα μιλήσουμε με αριθμούς και ποσοστά, τα οποία έχουμε επικαλεστεί πολλάκις στο παρελθόν ειδικά προς επίρρωση των προβληματισμών που αναπτύσσουμε για την ανάπτυξη και το μέλλον του Καρπενησίου και συνολικά της Ευρυτανίας.

Θα μιλήσουμε με ‘’κοινό νου’’. Για τα προβλήματα του σήμερα αλλά κυρίως για το πώς τα προβλήματα αυτά αφενός θα αντιμετωπιστούν αφετέρου πώς δεν θα εμφανιστούν ξανά στο δρόμο μας, ως αναπτυξιακό τροχοπέδη.Τα προβλήματα και τα ανοικτά μέτωπα για τον τόπο μας είναι ουκ ολίγα, έχουν επισημανθεί ουκ ολίγες φορές και σε αυτές τις αράδες.

Μείζον θέμα για την ανάπτυξη του νομού η ανατολική πρόσβαση της σήραγγας Τυμφρηστού, το οδικό δίκτυο με κορωνίδα το δρόμο των Αγράφων, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, ο ΧΥΤΑ, τα αιολικά πάρκα, ο εκσυγχρονισμός του χιονοδρομικού κέντρου, η προστασία του περιβάλλοντος και η αξιοποίηση της λίμνης των Κρεμαστών και τόσα άλλα. Και παράλληλα άλλες τόσες οι αφορμές για προβληματισμό όπως η έλλειψη παραγωγικών μονάδων, η ανεργία, η μη ισόρροπη ανάπτυξη, τα χωριά και τα σχολειά που ερήμωσαν ή το ότι η ευρύτερη περιοχή του Καρπενησίου, η μόνη στην οποία υπάρχει οικονομική δραστηριότητα και παρατηρείται ανάπτυξη, τείνει να μετατραπεί σε μονοδιάστατο κέντρο παροχής υπηρεσιών.

Τα παραπάνω θέματα είναι σαφές πως δεν απαιτούν απλώς επισήμανση και διαχείριση. Απαιτούν λύσεις και αποφάσεις εντός ενός συγκροτημένου, συνολικού, ρεαλιστικού και μακρόπνοου στρατηγικού αναπτυξιακού σχεδιασμού, ο οποίος όμως σήμερα απουσιάζει από την Ευρυτανία. Και απουσιάζει διότι πρωτίστως δεν έχουμε καταλήξει στο ποια αναπτυξιακή ταυτότητα θέλουμε. Τι Καρπενήσι και τι Ευρυτανία θέλουμε; Θέλουμε μια περιοχή επικεντρωμένη μονοδιάστατα στον τουρισμό; Θέλουμε ένα κέντρο έρευνας και εκπαίδευσης στο χώρο της δασοπονίας-δασολογίας και του φυσικού περιβάλλοντος; Θέλουμε μια εστία παιδείας-πολιτισμού; Θέλουμε έναν πυρήνα εναλλακτικής-παραδοσιακής επιχειρηματικότητας; Θέλουμε όλα αυτά μαζί ή κάτι άλλο;Να υποθέσουμε πως θέλουμε έναν νομό με έμφαση στην τουριστική ανάπτυξη, ένας χαρακτήρας άλλωστε που την τελευταία 15ετία έχει εν πολλοίς διαμορφωθεί.

Να δημιουργήσουμε όμως συνθήκες και προϋποθέσεις για ορθολογική τουριστική ανάπτυξη που θα έχει διάρκεια. Αυτό προαπαιτεί κατ΄ αρχάς υποδομές και εν συνεχεία προσαρμογή στα νέα δεδομένα της τουριστικής αγοράς που θέλει την παροχή πολλών ‘’προϊόντων΄΄ και ‘’υπηρεσιών’’. Χειμερινός τουρισμός, θρησκευτικός, συνεδριακός, αθλητικός και τόσες άλλες εκφάνσεις του που η περιοχή μας μπορεί να αξιοποιήσει συστηματικά και όχι αποσπασματικά. Όπως και τόσα άλλα συγκριτικά πλεονεκτήματα που μπορεί να αξιοποιήσει πάντα στο πλαίσιο της προαναφερθείσας προτεραιότητας, όπως η ιστορία, η παιδεία και ο πολιτισμός. Ή τόσα άλλα μέρη, το κάθε ένα με τη δική του ιδιαιτερότητα, που μπορεί να προσδώσει το ξεχωριστό του χαρακτηριστικό στη σύνθεση του τουριστικού καμβά της Ευρυτανίας. Αυτά μόνο για τον τουρισμό.

Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για οποιαδήποτε άλλη προτεραιότητα και αν επιλεγεί για την Ευρυτανία.Δεν έχουμε αποφασίσει ποιον αναπτυξιακό χαρακτήρα θέλουμε για τον τόπο μας, ώστε εν συνεχεία να θέσουμε συγκεκριμένους στόχους, να διαμορφώσουμε στρατηγικό σχεδιασμό, να καθορίσουμε βήματα και δράσεις, να καταρτίσουμε μελέτες και προτάσεις, να αξιοποιήσουμε τις ευρω-ευκαιρίες και να τα υλοποιήσουμε ή διεκδικήσουμε συγκεκριμένα, με σαφήνεια και ενότητα. Ειδάλλως θα βουλιάζουμε στο τέλμα των αναποτελεσματικών σπασμωδικών κινήσεων και θα αρκούμαστε στα ‘’καθρεφτάκια για τους ιθαγενείς’’ που θα μας μοιράζουν οι εκάστοτε περιοδεύοντες υπουργοί. Από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα μπορεί να θεωρηθεί η κατασκευή της σήραγγας του Τυμφρηστού, του μεγαλύτερου έργου υποδομής που έγινε στην Ευρυτανία και το οποίο παραμένει ‘’τυφλό’’ και περιορισμένης λειτουργικότητας, εξαιτίας της απουσίας ύπαρξης ενός μακροπρόθεσμου σχεδίου. Ενός σχεδίου που θεωρείται εκ των ων ουκ άνευ αν θέλουμε να μιλάμε για ορθολογική ανάπτυξη και δεν θέλουμε να χάσουμε νέες ευκαιρίες. Και η ευθύνη για την κατάρτιση αυτού βαραίνει περισσότερο τις πλάτες των τοπικών φορέων.

Η αναπτυξιακή ταυτότητα της Ευρυτανίας

Του Βαγγέλη Πλάκα
(Ιούνιος 2005)

Στις 5 Μαρτίου 2004, δύο 24ωρα πριν τις εθνικές εκλογές, ο Κώστας Καραμανλής μιλάει στο Καρπενήσι σε μια συμβολική πολιτική κίνηση, θέλοντας έτσι να σηματοδοτήσει το ενδιαφέρον του για την περιφέρεια. Στην ομιλία του αναφέρεται μεταξύ άλλων στην ολοκλήρωση των οδικών υποδομών που λείπουν από το νομό και αποτελούν κεντρικό εργαλείο ανάπτυξης αλλά και σε μέτρα που θα εφαρμοστούν για την προσέλκυση τουρισμού στην Ευρυτανία σε 12μηνη βάση αναφέροντας συγκεκριμένα διαστάσεις του όπως ο αθλητικός, ο οικολογικός, ο αγροτουρισμός, ο χειμερινός κλπ.

Λίγες ημέρες μετά, στις 28 Απριλίου, η στήλη σημειώνει χαρακτηριστικά σχολιάζοντας τα περί τουριστικής ανάπτυξης: "μπορεί πολλοί να μη μπορούν ή να μην ενδιαφέρονται να δουν πίσω από την πρόσκαιρη, μονοδιάστατη και σε πρόχειρα στηρίγματα ανάπτυξη που παρουσιάζει η πέριξ του Καρπενησίου περιοχή -κυρίως λόγω της τουριστικής "έκρηξης" των τελευταίων χρόνων. Όμως η έλλειψη συγκεκριμένου, μακροχρόνιου και ορθολογικού σχεδιασμού από την κεντρική διοίκηση, η απουσία υποδομών, η αποσπασματική ή λαθεμένη αξιοποίηση των φυσικών πλεονεκτημάτων της περιοχής έχει οδηγήσει την Ευρυτανία σε ένα αναπτυξιακό μοντέλο που δεν διανοίγει προοπτικές, είναι κοντόφθαλμό και βραχυπρόθεσμων ωφελειών και επομένως και αποτελεσμάτων και εκ των πραγμάτων δεν οδηγεί πουθενά και με μαθηματική βεβαιότητα έχει ημερομηνία λήξης".

Στις 3 Νοεμβρίου του ίδιου έτους επανερχόμαστε στο θέμα και βλέποντάς το ως τον κεντρικότερο πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης σημειώναμε την ανάγκη ολοκλήρωσης μιας σειράς δομών και υποδομών απαραίτητων και υποστηρικτικών προς την τουριστική ανάπτυξη: "Λίγες προτάσεις όπως οι τοπικοί φορείς της καταθέτουν. Δημιουργία οδικών και μεταφορικών υποδομών, ένταξη του νομού στη Δ' ζώνη κινήτρων του αναπτυξιακού νόμου, ίδρυση πανεπιστημιακής σχολής στο Καρπενήσι, αξιοποίηση στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας των φυσικών πλεονεκτημάτων της περιοχής, συστηματική τουριστική και ιστορική ανάδειξη και προβολή, στήριξη δημιουργίας πρότυπων και εναλλακτικών μορφών κτηνοτροφίας, γεωργίας και ιχθυοκαλλιέργειας, ανάπτυξη μεταποιητικού τομέα γύρω από τοπικά προϊόντα, οργανωμένο άνοιγμα σε νέες αγορές τουρισμού όπως ο προσκυνηματικός, ο συνεδριακός κ.ά. για τουριστική κίνηση σε 12μηνη και όχι εποχιακή βάση, περαιτέρω ανάπτυξη του χιονοδρομικού κέντρου κλπ".

Στις 6 Ιουλίου 2005 η στήλη, με αφορμή τη διοργάνωση του 2ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Ευρυτάνων, θα επαναλάβει για πολλοστή φορά την ανάγκη για έναν συνολικό στρατηγικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης, βασισμένο στην παιδεία και τον πολιτισμό του τόπου.

Τα συμπεράσματα του Παγκόσμιου Συνεδρίου Ευρυτάνων μόνο ικανοποίηση μπορούν να προκαλέσουν. Και αυτό διότι οι συμμετέχοντες εντόπισαν αφενός αυτήν την ανάγκη αφετέρου έθεσαν την εν λόγω ανάγκη ως προτεραιότητα.

Θα σταθούμε στην εξής αναφορά που έρχεται να δικαιώσει και να ικανοποιήσει όχι τη στήλη αλλά τις μελλοντικές ανάγκες του τόπου : "Η μέχρι τώρα επιτευχθείσα τουριστική ανάπτυξη περιέχει σημαντικά στοιχεία ορθολογικής αξιοποίησης των πόρων του νομού, ωστόσο, χρειάζεται άμεσα ο επαναπροσδιορισμός των στόχων για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, την ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, αλλά και την αναβάθμιση των τουριστικών υποδομών μας. Προς τούτο ο θεματικός τουρισμός (εναλλακτικός τουρισμός) είναι μονόδρομος και ιδιαίτερα οι μορφές εκείνες (οικοτουρισμός, χειμερινός, περιπέτειας, φυσιολατρικός, υγείας, περιηγητικός, εκπαιδευτικός κλπ) που εξασφαλίζουν βιώσιμη ανάπτυξη και επενδύσεις μικρής κλίμακας που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον, το βασικότερο στοιχείο αειφορίας". Μεταξύ άλλων υπογραμμίζεται και η ανάγκη δημιουργίας υποδομών και ισόρροπης ανάπτυξης, η δημιουργία μουσείου, η ανάγκη προστασίας και ανάδειξης των πολιτιστικών μνημείων και εν συνεχεία τουριστικής τους αξιοποίησης και η αξιοποίηση τοπικών προϊόντων -γεωργικών και κτηνοτροφικών.

Το συνέδριο και οι διοργανωτές του κατάφεραν να αφουγκραστούν με ακρίβεια τη σημερινή κατάσταση του νομού και να δουν με ευκρίνεια τις ανάγκες του μέλλοντος. Ο σχεδιασμός και η στόχευση, που εμπεριέχονται στα συμπεράσματα, καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό αυτές τις ανάγκες. Απομένει όμως η υλοποίηση. Και επειδή τα έως τώρα δείγματα γραφής από την κεντρική διοίκηση ασφαλώς και δεν μας ικανοποιούν και επειδή είμαστε χορτασμένοι από υποσχέσεις επιβάλλεται η δυναμική, ενωτική και συστηματική διεκδίκησή υλοποίησης του σχεδιασμού και εκπλήρωσης των στόχων τόσο από την οργανωτική επιτροπή του συνεδρίου όσο και από το σύνολο της τοπικής αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινωνίας.